Námsefni/Þrír meginflokkar orða
Höfundur Hulda Hauksdóttir
Inngangur breyta
Þessi lexía fjallar um þrjá meginflokka orða í íslensku máli en þeir eru
1. Fallorð 2. Sagnorð 3. Smáorð
Fallorð breyta
Greinir breyta
Greinir er í raun aðeins eitt orð; í karlkyni eintölur er það hinn, í kvenkyni eintölu hin og í hvorugkyni eintölu hið.
Dæmi um greini fyrir framan lýsingarorð:í karlkyni eintölur er það hann, í kvenkyni eintölu hún og í hvorugkyni eintölu það.
Nafnorð breyta
Nafnorð eru heiti á hlutum eða verknaði. Þau hafa kyn (kk., kvk., hk.) , tölu (et., ft.) og fall (nf. þf. þgf. ef.) og bæta yfirleitt við sig viðskeyttum greini, nema sérnöfn.
Lýsingarorð breyta
Lýsingarorð lýsir ástandi eða eiginleika hlutar og tengist venjulega öðru fallorði. Eitt aðaleinkenni lýsingarorð er stigbreyting: (frumstig-miðstig-efsta stig) gamall-eldri-elstur.
Töluorð breyta
Töluorð skiptast í frumtölur og raðtölur Frumtölur eru t.d. einn, tveir, þrír, o.s.fr. en raðtölur eru t.d. fyrsti, annar, þriðji, o.s.fr.
Fornöfn breyta
Flokkar fornafna eru: persónufornöfn, eignarfornöfn, afgtubeygð fornöfn, ábendingarfornöfn, spurnarfornöfn, og óákveðin fornöfn. Fornöfn beygjast i kynjum, tölum og föllum. Dæmi um fornöfn eru:
Persónufornöfn: ég, þú, hann/hún/það
Eignarfornöfn: minn, þinn, vor
Afturbeygð fornöfn: sinn, sín, sitt
Ábendingarfornöfn: sá, sú, það
Spurnarfornöfn: hvar, hvor, hvað
Óákveðin fornöfn: annar, fáeinir, enginn, neinn, ýmiss,báðir, séhver, hvorugur, sumur, allur, einn ,samur, nokkur,einhver
Tilvísunarfornöfn: sem, er
Sagnorð breyta
Sagnorð beygjast í tíðum, persónum tölum og háttum.
Eiginlegar tíðir eru tvær, nútíð og þátíð: Hann hlær (nt) / hann hló(þt).
Sagnorð fjalla um verknað og nafnháttur sagna finnst með því að setja að fyrir framan. Hann hlær/ að hlæja.
Smáorð breyta
Til smáorða teljast orðs em hvorki fall- eða tíðbeygjast.