Latína/Lærðu latínu 1/01

Latína (breyta) Latínu kaflar: Inngangur - Stafróf - 01 - 02 - 03 - 04 - 05 - 06 - 07 - 08
Bæta við undirköflum hér.



Capitulus 1: Salve! (Kafli 1: Halló!)

Inngangur breyta

Latína er rót tungumálanna. Öll rómönsk tungumál koma beint úr latínu. Maður getur séð margt svipa til með latínu og rómanskum tungumálum. Þó enska og íslenska séu ekki rómönsk tungumál, þá eru samt orð í ensku og íslensku sem koma úr latínu. Til dæmis, á latínu þýðir ego ég. Ego á ensku þýðir sjálfselskur. Það er á latínu: derivatus (fl. derivati). Derivati eru orð sem komin eru af öðru orði.

Fyrsta orð þitt er Salve og Salvete!. Salve þýðir Halló eða Velkominn. Salvete er fleirtala. Til að segja Bless segir maður Vale! eða í fleirtölu Valete!. Þessir orð eru boðháttur í latínu. Þegar maður notar þessi orð með nafni einhvers á maður alltaf að nota ávarpsfall (la. vocativus), en ekki hafa áhyggjur af því núna. Við ætlum að læra meira um föll í latínu í næstu köflum.

Í þessum köflum, ætlum við að læra fornöfn, hvernig maður segir „já“ og „nei“, og nokkrar kunnugar setningar. Gangi þér vel!

Contractio (Skammstöfun) breyta

Í þessari kennslubók, ætlum við að nota margar skammastafanir bæði á íslensku og latínu. Reyndu að þekkja allar skammstafirnar áður en þú ferð áfram í næsta köflum.

Skammstöfun Latína Íslenska
Fl. Pluralis Fleirtala
Ís. Lingua Islandia Íslenska, á íslensku
La. Lingua Latina Latína, á latínu
N.B. Nota Bene Taktu vel eftir
Nom. Nominativus Nefnifall
Acc. Accusativus Þolfall
Dat. Dativus Þágufall
Gen. Genitivus Eignarfall
Abl. Ablativus Sviftifall
Voc. Vocativus Ávarpsfall

Ita et Minime (Já og Nei) breyta

Ita (ís. íta)- Já
Certe (ís. kerte) - Auðvitað
Minime (ís. mini-me) - Nei

Pronomen (Fornöfn) breyta

Latína Íslenska
Ego Ég
Tu Þú
Is Hann
Ea Hún
Id Það
Nos Við
Vos Þið
Ei Þeir
Þær
Ea Þau

Locutiones Latinæ (Latneskar setningar og orð) breyta

Eftirfarandi eru orð og setningar sem eru víða notaðar í heiminum í dag og sem er stundum "slett" á íslensku. Maður getur séð það sem er svipað á milli latínu og íslensku. Þú átt ekki að læra og muna allar þessar setningar og orð, bara sjá þau. Hefuru heyrt þessar locutiones áður?

  • Anno domini (A.D.) - Á því herrans ári
    "Adolf Hitler fæddist A.D. 1889."
  • Ante meridiem (am) - Fyrir hádegi
  • Circa (c) - Um það bil
  • Cum grano salis - Með ögn af salti
  • Data (et. datum) - Upplýsingar
  • De facto - Í raun og veru
  • De jure - Eftir lögum
  • E pluribus unum - Úr mörgum kemur einn (mottó. Bandaríkjanna)
  • Et cetera (etc.) - Og svo framvegis (orðrétt: og restin)
    "Ég hef farið til Boston, Seattle, London og etc."
  • In memoriam - Til minningar um
    In memoriam Mitch.
  • Nota bene (N.B.) - Vel að merkja; athugið vel
  • Per Capita - Fyrir hvern mann; á mann
    Og svo er einn matarskamtur per capita.
  • Post Meridiem (pm) - Eftir hádegi
  • Post Scriptum (P.S.) - Eftirskrif (Sbr. ísl. E.S.)
  • Quid pro quo - Eitthvað fyrir eitthvað
  • Sic - Svo (notað í fréttum, tónlist, til að gefa til kynna að villa í tilvitnun var höfð rétt eftir þeim sem vitnað er í.
    "Ég fór út í búð að kaupta [sic]." -Jón Jónsson
    "Kannski við förm [sic] seinna.
  • Versus (vs) - Gegn
    Alucard vs. Andersson.
  • Vice versa - Öfugt (N.B: Vice Versa er borið fram eins og víke versa)
    "Ef A vinnur gleðst B, og vice versa." (þetta þýðir að ef B vinnur, gleðst A - og ef A vinnur gleðst B)

Humanitas (Menning) breyta

Stafróf í Róm
Stundum er hægt að sjá byggingar, peninga og aðra forna hluti frá Róm með V í stað U og IV eða IU í stað J. Það var erfitt að búa til bókstafinn U á byggingum svo þess vegna skrifuðu arkitektar V í stað U að því að það var léttara. Þegar latína varð til var J IV eða IA (t.d. IVLIVS er Julius eins og á myndinni að ofan). Seinna, þegar germönsk tungumál urðu til var farið að nota J í stað I. Í þessari kennslubók notum við bæði IU og J. Það er ekki rangt að skrifa Julius, Iulius eða jafnvel Ivlivs.

Exercete (Verkefni) breyta

Mandata: (Notkunarreglur) Þýddu frá latínu á íslensku eða frá íslensku á latínu:

td. Salve - ? , Salve = Halló; sæll
1.) Ego - ?
2.) ? - Þú
3.) ? - Hann
4.) ? - Hún
5.) Is - ?
6.) Nos - ?
7.) ? - Þið
8.) Þeir - ?
9.) Þær - ?
10.) ? - Þau
11.) ? - Já
12.) ? - Nei



Latína (breyta) Latínu kaflar: Inngangur - Stafróf - 01 - 02 - 03 - 04 - 05 - 06 - 07 - 08
  Bæta við undirköflum hér.