Þjóðfræðingar

<- Aftur í efnisyfirlit fyrir Wikibækur kennaranema

Höfundur David Paul Peter Nickel

Þetta er wikibók um þjóðfræðinga. Hún hentar sem byrjunarítarefni með námskeiði í þjóðfræði eða sem hluti af námsefni í inngangur að þjóðfræði.

Hvað er þjóðfræðingur?

Kanadiskur þjóðfræðingur Archie Green, upphafsmaður "Public Folklore Movement."

Þjóðfræðingur er sá sem hefur lokið háskólaprófi í þjóðfræði. Þjóðfræðingar læra um alþjóðamenningu bæði fyrri tíðar og hversdagsmenningu okkar daga. Orðið þjóðfræði hefur að merkingu hegðun og aðferðir [1] sem við lærum, kennum og notum eða sýnum í eðlilegum, daglegum samskiptum og [2] sem við teljum séu hefðbundnar [a] vegna þess að þær eru byggðar á þekktum fordæmum eða fyrirmyndum og [b] því þær eru dæmi um órofið samhengi og samkvæmni mannlegrar vitundar, trúar, og tilfinninga í tíma og rúmi. Vísindagreinin sem ber kennsl á hefðbundna og áhrifamikla hegðun heitir þjóðfræði og þeir sem eru þjálfaðir í þessari vísindagrein eru þjóðfræðingar.

Þjóðfræðingar við Háskóla Íslands

Frá árinu 1972 hefur þjóðfræði verið kennd við Háskóla Íslands og byrjað var að kenna þjóðfræði við félagsvísindadeild árið 1980. Hún var orðin sjálfstæð námsbraut árið 1985 og varð aðalgrein til BA-prófs 1988. Fastráðnir kennarar í þjóðfræði við Háskóla Íslands eru:

Dr Terry Gunnell, dósent í þjóðfræði - norræn trú og helgisiðir, skandinavískar þjóðsögur og siðir, alþýðuleiklist og samanburðarþjóðfræði.

Dr Valdimar Tr. Hafsteins, lektor í þjóðfræði - þjóðfræði samtímans, hversdagsmenning, menningararfur og menningarpólitík.

Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum við Háskóla Íslands (í Árnagarði). Stofnunin geymir handrit þjóðarinnar, hljóðupptökur þjóðfræðinnar, ljósmyndir og ýmislegt annað sem tengist þjóðfræði.

Dr Aðalheiður Guðmundsdóttir, adjunkt - miðaldabókmenntir, fornaldarsögur, þjóðsögur og ævintýri.

Kristín Einarsdóttir, MA, adjunkt, útvarpsmaður og kennari - öskudagasiðir á Íslandi, Grýlukvæði, húmor Íslendinga og þjóðfræði barna.

Hvernig lærir maður þjóðfræði?

Þjóðfræði er oft skipt í þrjú meginsvið:

þjóðsagnafræði
þjóðlífsfræði
þjóðháttafræði

Þjóðsagnafræði beinir athygli að þjóðsögum og goðsögum, gátum, vísum, ævintýrum, söngvum og frásagnarefni sem hefur verið varðveist í munnlegri geymd.

Þjóðlífsfræði fjallar um félagslegan hátt menningarinnar. Þar eru rannsökuð samfélag liðins tíma eða samtíma, mannleg samskipti, siðir, venjur, kostir og kjör kynslóðanna.

Þjóðháttafræði snýst um efnislega menningu, svo sem handiðnir, húsagerð, klæðaburð, matargerð, verkmenningu o.s.frv.

Frændgreinar þjóðfræðinnar eru bókmenntafræði, ferðamannafræði, félagsfræði, fornleifafræði, íslenska, listasaga, mannfræði, safnafræði, sagnfræði og trúarbragðafræði. Meiri að segja er hægt að finna þjóðfræðilegt efni í hvaða grein sem er: strærðfræði, náttúrufræði, tölvufræði o.s.frv.

Þjóðfræði við aðra Háskóla

Árið 1995 buðu fleiri en 500 háskólar og framhaldsskólar í Kanada og Bandaríkjunum upp á þjóðfræðanám. Það eru 16 námsleiðir til háskólaprófs og fjórir skólar bjóða upp á doktorsnám.

Hvað gera þjóðfræðingar?

Samkvæmt vefsíðu félagsvísindadeildar Háskóla Íslands eru þjóðfræðingar sem lokið hafa námi frá Háskóla íslands: atvinnuráðgjafar, blaðamenn, bændur, fararstjórar, fjölmiðlafólk, forstöðumenn og deildarstjórar safna og menningarmiðstöðva, framhaldsnemar, framhaldsskólakennarar, framkvæmdastjórar, fræðimenn, fræðslufulltrúar, grunnskólakennarar, háskólakennarar, hjálparstarfsmenn, klæðskerar, kvikmyndagerðarmenn, kynningarfulltrúar, landverðir, leiðsögumenn, minjaverðir, myndlistarmenn, prestar, rithöfundar, ritstjórar, safnstjórar, safnverðir, skrifstofustjórar, spákonur, sýningarhönnuðir, þáttagerðarfólk og þýðendur. Auk þess starfa þjóðfræðingar meðal annars við bókaútgáfu, ferðaþjónustu, fornleifarannsóknir, leikhús, menningarsvið sveitarfélaga, náttúruvernd, opinbera stjórnsýslu, ráðgjöf og sýningargerð, m.a.

Orðlisti þjóðfræðinnar

ÍSLENSKA: ENSKA - SAMNORRÆNA

aðskilnaðarathafnir: rites of separation

afbrigði: variant - variant

afbygging: deconstruction - dekonstruksjon

Annar/Aðrir eða Hinn/Hinir: Other/Others - Anden/Andre

arfsögn: legend in oral tradition - mundlig sagn (?)

bannhelgi: taboo - tabu

bannorð: taboo words - tabu ord

breytileiki: variation - variasjon

breytingasiðir: rites of transition

brigði/ gerð: type

bygging/formgerð: structure - struktur

efnismenning: material culture - materiell kultur

endurvakning: revival - genoptagning

félagshverfa: sociocentrism - sociocentrisme

félagsleitni: socio-centrism

ferðamannaþjóðfræði: the folklore of tourism

fjölröddun: polyphony/ multivocality

flutningur: performance - performans

flökkusögn: migratory legend - vandresagn

framsetning: representation - representasjon

frásögn: narrative - fortælling

goðsögn: myth - myte

graffítí/graff/veggjakrot: graffiti - graffiti

hefð: tradition - tradisjon

hversdagsmenning: everyday culture - hverdagskultur

íhaldssemi í útjaðrinum: peripheral conservatism - periferisk konservatisme

innlimunarathafnir: rites of integration

jaðar-: marginal - periferiske/marginal-/ rand-/grænse-

jaðarleifar: marginal survivals/peripheral survivals - marginale levninger

jöðrun: marginalization - marginalisering

lárétt hefð: horizontal tradition - vandret/horisontal tradisjon

leifar: survivals - overlevering/levninger

lóðrétt hefð: vertical tradition - lodret/vertikal tradisjon

margbreytileiki: multiple existence and variation - mangfoldig tilstedeværelse og variasjon

margradda: polyphonic/multivocal - polyfon/mangestemmig

menningarfræði: cultural studies - kulturstudier

menningarrýni: cultural analysis/critique - kulturanalys

miðla: mediate - mediere

miðjun: centralization - centralisering

miðlægt: central - central

miðleitni: centralisation

millibilsástand/ hvorki-né ástand: liminality/ liminoid

minni: motif - motif

munnleg hefð: oral tradition - mundlig tradition

mynstur: pattern - mönster

orðrómur: rumour - rygt

óopinber/óstofnanabundin menning: vernacular/unofficial culture - uoffentlig kultur

reynslusögn: memorate - memorate

samanburður: comparison - komparation/jamförelse

samfella: continuity - kontinuitet/sammenhæng

samtímasögn: contemporary legend, urban legend - samtidssagn

staðbrigði: oicotype/ecotype - oikotype/ekotype

staðbundin sögn: local legend - lokalsagn

staðfærsla: localization - lokalisasjon

stæling: pastiche - pastiche

sögn: legend - sagn/folksagn

sögusögn: fabulate - fabulate

tjáð menning: expressed culture

tæknimenntir (sbr. bókmenntir, munnmenntir) xeroxlore, faxlore, netlore, o.s.frv.: xeroxlore,

faxlore, netlore, o.s.frv.

tattó/húðflúr: tattoo - tattoo

tegund: genre - genre

tegundarflokkur: genre-set

textatengsl: intertextuality - intertextualitet

tilbrigði/afbrigði: variant - variant

tjáð menning: expressed/ expressive culture

(trúar)staðhæfing: dite - dite

veggjakrot: graffiti - graffiti

viðtökur: reception - reception

vígsluathafnir: rites of passage (w:en:van Gennep|van Gennep)

víglsa: initiation

ævintýri: fairytale/ wondertale - eventyr

þjóðfræðaefni: folklore - folklore

þjóðlegur fróðleikur: folkeminder/folketradisjon

þjóðfræði (kvk. et.): folkloristics (ethnology) - folkloristik/folkemindeforskning/etnologi

þjóðhættir: folk customs/ traditions - seder þjóðháttafræði: ethnology - etnologi/folklivsforskning

þjóðhverfa: ethnocentrism - etnocentrisme

þjóðleitni: ethnocentralism

þjóðsaga: folktale - folksaga

öðrun: Othering - Andring

öfugsnúningur/umhverfing: inversion - omvending/inversion

Listi yfir þjóðfræðinga

A

   Adrienne Mayor	
   Africanus Horton
   Alan Dundes
   Alan Jabbour
   Alan Lomax
   Albert Lord
   Alexander Afanasyev
   Alexander Kaufemann
   Alibée Féry
   Antii Aarne
   Archie Green
   Arnold van Gennep
   Artur Hazel
   Axel Olrik

Á

   Árni Magnússon

B

   Bacom Lamar Lunsfrod
   Benjamin A. Botkin
   Bengt af Klintberg
   Bengt Holbek
   Bill Ellis
   Bill Scott (author)
   Boris Shergin
   Brothers Grimm
   Bruce Bastin

C

   Carl Wilhelm von Sydow
   Charles Godfrey Leland    
   Charlotte Auerbach
   Cissie Caudeiron
   Clement Springer
   Cornélio Pires
   Cyrus Macmillan

D

   Don Kent
   Douglas Hyde

E

   Ed Denson
   Edward D. Ives
   Edward Rowe Snow
   Elfriede Moser-Rath
   Emmanual Cosquin

F

   Francis James Child
   Francis Paebody Magoun
   Franz Felix Adalbert Kuhn
   Fyodor Buslaev

G

   George Coşbuc
   Gershon Legman
   Glen Grant

H

   Hans Nauman
   Harry Oster
   harry Everett Smith
   Insu Fenkl
   Helen Creighton
   Honoré Beaugrand

I

   Inoue Enryō

J

   Frank Dobie
   Jack Zipes
   Jacqueline Simpson
   Jakob Hurt
   James Madison Carpenter
   James Mooney
   Jan Harold Brunvand
   Jaroslav Rudnyckyj
   Jeremiah Curtin
   Jesse Glass
   John C. Campbell
   John Robert Columbo
   John Lomax
   John Wesley Work III
   Jón Hnefill Aðalsteinsson
   Jón Árnason
   Joseph A. Citro
   Joseph Jacobs
   Juan Bautista Rael
   Jørgen Moel

K

   Kaarle Krohn
   Keigo Seki
   Kevin Danaher
   Komal Kothari
   Kunio Yanagita

L

   Lafcadio Hearn
   Lawrence Gellert
   Leonard W. Roberts
   Leonidas Warren Payne, Jr.
   Louise Manny
   Louise Pound
   Luis Felipe Ramón y Rivera

M

   Manouk Abeghian
   Marcus Bruce Christian
   Maria Tatar
   Mariamma Chedathy
   Max Lüthi
   Max Müller
   Mykhaylo Maksymovych

N

   Nicolae Densuşianu
   Nikolai Matorin
   Nikolay Kostomarov

O

   Olive Dame Campbell
   Ovid Densusianu

Ó

   Ólafur Daviðsson

P

   Paul Olaf Bodding
   Peggy Bulger
   Peter Christen Asbjørnsen
   Phillip McArthur
   Philip J. Thomas
   Pyotr Bezsonov
   Pyotr Kireevsky

R

   Ricardo Palma
   Richard Dorson
   Richard K. Spottswood
   Robert Ellis Cahill
   Robert Klymasz

S

   Samuel Charters
   Shigeru Mizuki
   Shinobu Orikuchi
   Simon J. Brunner
   Stetson Kennedy

T

   Terry Gunnell
   Thomas E. Bullard
   w:en:Tim Tangherlini
   Troy Taylor

V

   Valdimar Tr. Hafsteins
   Vladimir Propp

W

   Walter Anderson (folklorist)
   William R. Ferris
   William Wells Newell

Z

   Zora Neale Hurston

Ö

   Ömer Asan

Þjóðfræðafélög

Lesefni

Bendix, Regina (1988), In Search of Authenticity: The Formation of Folklore Studies. Madison: University of Wisconsin Press.
Carvalho-Neto, Paulo (1971), The Concept of Folklore. Coral Gables
Cocchiara, Giuseppe (1981), The History of Folklore in Europe. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Dundes, Alan, ed. (1965), The Study of Folklore. Prentice-Hall.
Dundes, Alan, ed. (1999), International Folkloristics. Rowman & Littlefield.
Georges, Robert A. and Michael Owen Jones. (1995), Folkloristics: An Introduction. Indianapolis: University of Indiana Press.
Taylor, Archer (1972), Comparative Studies in Folklore: Asia-Europe-America. Taiwan.
Toelken, Barre (1979). The Dynamics of Folklore. Houghton-Mifflin.
Voigt, Vilmos (1999), Suggestions Towards a Theory of Folklore. Budapest.

Ítarefni

Ensk wiki-grein um þjóðfræði

Ensk wiki-grein um þjóðfræðinga

Ensk wiki-grein um þjóðfræði (kvk.et.)