„Köngulær á Íslandi“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Snævar (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Lína 5:
== Almennt um köngulær ==
 
[[Mynd:krossköngulóAraneusdiadematus.jpg |left|150 px]][[w:Köngulær|Köngulær]] eru ekki skordýr heldur tilheyra þær þeim flokki liðdýra sem nefnast [[w:áttfætlur|áttfætlur]] en aðalflokkar liðdýra eru krabbadýr, margfætlur, áttfætlur, þúsundfætlur og skordýr. Áttfætlur eru sundurleitur hópur dýra sem hafa það sameiginlegt að hafa átta fætur og sérstaka munnlimi sem nefnast klóskæri. Bolurinn er ýmist í einu lagi eða tvískiptur og skiptast áttfætlurnar meðal annars í köngulær, langfætlur, mítla og sporðdreka. Köngulóm má skipta með tilliti til lifnaðarhátta í vefköngulær og föruköngulær. Vefköngulærnar spinna vef úr silkiþræði til veiða en föruköngulær elta bráðina uppi, þær hafa spunakirtla en nota þráðinn til annars en að spinna vef, meðal annars til að spnna hjúp um egg sín og til þess að svífa um. Köngulær hafa sérstaka kirtla í afturbol sínum sem framleiða hráefnið í silkiþráðinn. Kirtlarnir eru margir og úr þeim kemur fljótandi silki sem flæðir út um op á þremur pörum spunavartna aftast á afturbolnum. Silkið harðnar um leið og það kemur úr vörtunum og verður að firnasterkum þræði. Allar köngulær eru rándýr og þegar þær hafa náð bráð drepa þær hana með eitri sem kemur úr eiturkirtlum sem þær hafa í höfðinu, eitrið sprautast svo úr oddi klóskæranna þegar þau hafa stungist í hol á bráðinni. Köngulóin ýmist drepur bráðina strax eða hún lætur nægja að lama hana og getur þá geymt hana lifandi þangað til hún verður svöng næst.
[http://flickr.com/photos/eob/38034681/ Slóð á mynd]
[[Mynd:krosskönguló.jpg |left|150 px]][[w:Köngulær|Köngulær]] eru ekki skordýr heldur tilheyra þær þeim flokki liðdýra sem nefnast [[w:áttfætlur|áttfætlur]] en aðalflokkar liðdýra eru krabbadýr, margfætlur, áttfætlur, þúsundfætlur og skordýr. Áttfætlur eru sundurleitur hópur dýra sem hafa það sameiginlegt að hafa átta fætur og sérstaka munnlimi sem nefnast klóskæri. Bolurinn er ýmist í einu lagi eða tvískiptur og skiptast áttfætlurnar meðal annars í köngulær, langfætlur, mítla og sporðdreka. Köngulóm má skipta með tilliti til lifnaðarhátta í vefköngulær og föruköngulær. Vefköngulærnar spinna vef úr silkiþræði til veiða en föruköngulær elta bráðina uppi, þær hafa spunakirtla en nota þráðinn til annars en að spinna vef, meðal annars til að spnna hjúp um egg sín og til þess að svífa um. Köngulær hafa sérstaka kirtla í afturbol sínum sem framleiða hráefnið í silkiþráðinn. Kirtlarnir eru margir og úr þeim kemur fljótandi silki sem flæðir út um op á þremur pörum spunavartna aftast á afturbolnum. Silkið harðnar um leið og það kemur úr vörtunum og verður að firnasterkum þræði. Allar köngulær eru rándýr og þegar þær hafa náð bráð drepa þær hana með eitri sem kemur úr eiturkirtlum sem þær hafa í höfðinu, eitrið sprautast svo úr oddi klóskæranna þegar þau hafa stungist í hol á bráðinni. Köngulóin ýmist drepur bráðina strax eða hún lætur nægja að lama hana og getur þá geymt hana lifandi þangað til hún verður svöng næst.
Á Íslandi finnast 84 tegundir af köngulóm af 10 ættum og hér verður sagt frá þessum ættum og lítilega frá hverri tegund.
Varðandi nöfn á köngulónum er stuðst við bókina Íslenskar köngulær, eftir Inga Agnarsson, sem út kom 1996 en í þar er öllum íslensku tegundunum gefið íslenskt nafn, en margar höfðu það ekki áður. Hér verður einnig tiltekið latneska heitið á þeim, þannig að auðveldara sé að finna frekari upplýsingar um þær.
Lína 32 ⟶ 31:
== Húsaköngulær ==
Húsaköngulær (Agelenidae) (1 tegund)
[[Mynd:husakonguloAraignée 13072.jpg |left|150 px]]Eru allstórar grábrúnar köngulær í hýbýlum, ein tegund finnst hér á landi en það er '''Húsakönguló''' (Tegenaria domestica) hún er með grábrúanan frambol, daufgeislóttann og nokkuð ílangan og er afturbolurinn ljósari en frambolurinn. Er frekar algeng í húsum og útihúsum á Suðvesturlandi sérstaklega í Reykjavík, ekki eins algeng í öðrum landshlutum, hefur eingöngu fundist í húsum hér á landi. Þær spinna trektlaga voðir í hornum og situr köngulóin í mjórri endanum.
 
[http://flickr.com/photos/preef/169052089/ Slóð á mynd]
 
== Kambköngulær ==
Lína 50 ⟶ 48:
Eru stórar og digrar köngulær sem spinna hjólvefi í trjám, klettum og á húsum. Hér hafa fundist fimm tegundir. Þær hafa nægilega sterkt bit til að bíta í gegnum húð fólks en þeirra bit er mjög óalgengt.
 
Mynd úr eigin safni
 
[[Mynd:Könguló1Araneus_diadematus.JPG jpg|left|150 px]]'''Krosskönguló''' (Araneus diadematus) sem er með ljósbrúnan frambol oftast með þremur dökkum langrákum og ljósbrúnan afturbol með hvíta bletti sem mynda kross. Finnst um allt land á láglendi en er algengust á suður og suðvesturlandi. Er oft í miklum fjölda utan á húsveggjum í Reykjavík. Hún er frekar hitakær og er algengust utan á húsveggjum og klettum sem snúa mót suðri, finnst einnig í gróðri í suðurhlíðum.
 
'''Skartkönguló''' (Araneus marmoreus) er með ljósbrúnan frambol, dökkan í jaðarinn með dökkri miðlægri langrák. Afturbolur annaðhvort grænleitur með stórum svörtum flekki eða dökkgrænn með ljósum blettum sem mynda mynstur. Hún er mjög sjaldgæf hérlendis.