„Saga kvenna“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 11:
== Kosningarétturinn ==
[[Mynd:Iraqwomenvoters.jpg|thumb|left|250 px|Konur í Írak á kjörstað]]
Áður en Ísland varð lýðræðisríki höfðu konur haft kosningarétt áður en því var breytt með lagasetningu. Árið 1882 var leitt í lög á Íslandi að „... ekkjur og aðrar ógiftar konur sem stæðu fyrir búi eða ættu á annan hátt með sig sjálfar skyldu hafa kosningarétt til sveitarstjórna og sýslunefnda.
{{hreinsa}}
== Kvennaframboðin ==
Sérstök kvennaframboð fóru fram hér á landi á árunum 1908-1926. Þessir kvennalistar höfðu sérstöðu í heiminum fyrir gott gengi, þar sem konur náðu hvergi annars staðar slíkri velgengni. Það má því segja að kvennaframboðin höfðu mikið að segja í sögu kvenna og hvöttu konur áfram. (Auður Styrkársdóttir, 1982: 17)▼
Á þessum tíma var staða Reykjavíkur sérstök bæði í efnahagslegu og pólitísku tilliti auk þess að öll helstu aðsetur viðskipta og þjónustu voru með aðsetur þar. því hafi náðst sú undirstaða í Reykajvík sem þurfti til þess að stofna félagslegar hreyfingar, þar á meðal félagshreyfingu kvenna. Hugmyndir um sérstaka kvennalista voru víða í Evrópu í upphafi 20. aldar og áttu áttu alls staðar litlu gengi að fagna, nema á Íslandi. (Auður Styrkársdóttir, 1982: 12). Það var Kvenréttindafélagið sem hafði frumkvæði að framboði sérstaks kvennalista í samstarfi við fimm önnur kvenfélög í Reykjavík og var [[w:Bríet Bjarnhéðinsdóttir|Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] í hópi þeirra sem buðu sig fram. Erfiðlega gekk í byrjun að fá frambjóðendur úr röðum kvenna en að lokum gáfu kost á sér auk Bríetar þrjár virtar konur. Það voru þær Katrín Magnússon, formaður Hins íslenska kvenfélags, Þórunn Jónassen, formaður Thorvaldsensfélagsins og Guðrún Björnsdóttir mjólkursali. Bríet starfaði sem bæjarfulltrúi í Reykjavík frá 1908 til 1912 og aftur 1914 til 1920. ▼
▲Sérstök kvennaframboð fóru fram hér á landi á árunum 1908-1926. Þessir kvennalistar höfðu sérstöðu í heiminum fyrir gott gengi, þar sem konur náðu hvergi annars staðar slíkri velgengni. Það má því segja að kvennaframboðin höfðu mikið að segja í sögu kvenna og hvöttu konur áfram. (Auður Styrkársdóttir, 1982:17)
▲Á þessum tíma var staða Reykjavíkur sérstök bæði í efnahagslegu og pólitísku tilliti auk þess að öll helstu aðsetur viðskipta og þjónustu voru með aðsetur þar. því hafi náðst sú undirstaða í Reykajvík sem þurfti til þess að stofna félagslegar hreyfingar, þar á meðal félagshreyfingu kvenna. Hugmyndir um sérstaka kvennalista voru víða í Evrópu í upphafi 20. aldar og áttu áttu alls staðar litlu gengi að fagna, nema á Íslandi. (Auður Styrkársdóttir, 1982:12). Það var Kvenréttindafélagið sem hafði frumkvæði að framboði sérstaks kvennalista í samstarfi við fimm önnur kvenfélög í Reykjavík og var [[w:Bríet Bjarnhéðinsdóttir|Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] í hópi þeirra sem buðu sig fram. Erfiðlega gekk í byrjun að fá frambjóðendur úr röðum kvenna en að lokum gáfu kost á sér auk Bríetar þrjár virtar konur. Það voru þær Katrín Magnússon, formaður Hins íslenska kvenfélags, Þórunn Jónassen, formaður Thorvaldsensfélagsins og Guðrún Björnsdóttir mjólkursali. Bríet starfaði sem bæjarfulltrúi í Reykjavík frá 1908 til 1912 og aftur 1914 til 1920.
[[w:Kvennalistinn|Kvennalistinn]] sem bauð fyrst fram árið 1908 til bæjarstjórnar í Reykjavík hlaut 27,6% atkvæða og fjóra fulltrúa af 15 eins og nefnt var hér áður. Konur héldu áfram að bjóða fram kvennalista í Reykjavík fram til ársins 1916 og einnig urðu framboð kvenna á Akureyri og á Seyðisfirði. Það er svo árið 1922 sem konur bjóða fram sérstakan kvennalista í landskjöri til Alþingis og fengu þar 22,4% atkvæða. Þetta mikla fylgi kvennalista í byrjun 20. aldar er einsdæmi í sögu kvenréttinda. (Auður Styrkársdóttir, 1982: 12)
Það var [[w:Ingibjörg H. Bjarnason|Ingibjörg H. Bjarnason]] (1867-1941) sem var fyrst kvenna kjörin á Alþingi Íslands. Ingibjörg var ein þeirra kvenna sem verið höfðu í framboði fyrir kvennalistann og var kosin þingmaður hans árið 1922. (Auður Styrkársdóttir, 1982: 47-48.) Árið 1924 var Ingibjörg
== Bríet ==
[[Mynd:Briet.jpg|thumb|Bríet á yngri árum|left]]
Bríet Bjarnhéðinsdóttir (1856 - 1940) er sú kona sem hæst ber þegar farið er yfir byrjun kvenfrelsisins hér á Íslandi. Hún hélt frægan fyrirlestur fyrir troðfullu húsi í lok árs 1887 sem auglýstur var „Fyrirlestur um hagi og rjettindi
== Námsréttur kvenna ==
[[Mynd:Brietoglaufey.jpg|thumb|Bríet og Laufey dóttir hennar. Laufey var fyrsta íslenska stúlkan sem lauk stúdentsprófi]]
Það voru ekki stórar kröfur sem konur lögðu fram í byrjun. Fyrstu opinberu kröfur kvenna komu fram árið 1871, þegar 25 konur settu fram skriflega beiðni um fjáröflun til byggingar skóla til handa stúlkum í Reykjavík. Þessi krafa var birt í blöðunum. Út frá þessum kröfum kvenna var svo Kvennaskólinn í Reykjavík stofnaður árið 1874. (Auður Styrkársdóttir, 1982: 30).
Árið 1869 birtist grein Páls Melsteds „Hvað verður gert fyrir kvenfólkið?
Konur fengu, eftir tilskipun frá konungi, rétt til æðri menntunar árið 1886. Þær máttu taka próf frá Lærða skólanum, en ekki stunda nám þar, en máttu stunda nám í Læknaskólanum og taka próf þaðan. Að auki máttu þær sitja í Prestaskólanum og taka þaðan próf í guðfræði, en ekki þó hið sama og prestar tóku. Það var og tekið skýrt fram að konur mættu ekki stíga í stólinn, en svo er nefnt að prédika yfir söfnuði. Ekkert af þessum rétti gaf konum þó rétt til að starfa við slík embætti sem þær máttu nema og ekki gátu þær heldur fengið styrki fyrir náminu.
Ári áður eða 1885 hélt Páll nokkur Briem sögulegan fyrirlestur um frelsi og menntun kvenna. Talið er að þessi fyrirlestur, sem síðar var gefinn út, hafi verið meðal áhrifamestu rita í íslenskri kvennabaráttu á 19. öld, en Páll var talinn með helstu talsmönnum kvenréttinda á þessum tíma. (Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, 2001: 47). Páll tekur sterkt til orða í þessum fyrirlestri, talar um baráttuna að konur fái réttindi, fái vald. Hann segir frelsi kvenna nátengt menntun þeirrra. Það sé það sem barátta kvenfrelsis standi um, að kvenmenn geti menntað sig til jafns við karlmenn. (Páll Briem, 1997: 278). Í þessum fyrirlestri fer hann í gegnum sögu kvenfrelsisins í Bandaríkjunum og Evrópu, telur m.a. að England sé þar lengst komið og að það megi ekki síst þakka ritum
Það er svo árið 1911 að konur fá að lokum rétt til menntunar, styrkja og embættisstarfa til jafns á við karla. Það var Kvenréttindafélag Íslands, sem stofnað var 1907, sem beitti sér mjög fyrir aðgöngurétti kvenna að öllum skólum, styrkjum og embættum til jafns við karlmenn og í mars 1911 lagði Hannes Hafstein fram frumvarp um rétt kvenna til embættisnáms, námsstyrkja og embætta en það var Bríet Bjarnhéðinsdóttir sem fékk Hannes til að leggja fram þetta frumvarp. Lög þessi voru staðfest í júlí sama ár og höfðu þá konur fengið fullt jafnrétti við karla til menntunar og embætta.
Lína 51:
== Heimildir ==
* Auður Styrkársdóttir (1982). ''Kvennaframboðin 1908-1926.'' Reykjavík: Félagsvísindadeild Háskóla Íslands, Örn og Örlygur.▼
* Auður Styrkársdóttir (1997). Forspjall í bók J.S. Mill – ''Kúgun kvenna.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.▼
* Auður Styrkársdóttir (1998). ''From Feminism to Class Politics.'' Sweden: Umeå University.▼
* Bragi Guðmundsson og Gunnar Karlsson (1988). ''Uppnuni nútímans.'' Reykjavík: Mál og Menning.▼
* Bríet Bjarnhéðinsdóttir (1997). „Fyrirlestur um hagi og rjettindi kvenna”(flutur árið 1887) í bók J.S. Mill – ''Kúgun kvenna.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.▼
* Mill, J.S. (1997). ''Kúgun kvenna.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.▼
* Páll Briem (fyrirlestur) (1997). „Um frelsi og menntun kvenna. Sögulegur
* Sigríður Dúna Kristmundsdóttir (2001). ''Björg – Ævisaga Bjargar C. Þorláksson.'' Reykjavík: JVP Útgáfa.▼
▲Auður Styrkársdóttir (1982). ''Kvennaframboðin 1908-1926.'' Reykjavík: Félagsvísindadeild Háskóla Íslands, Örn og Örlygur.
* http://www.briet.is. Kvenhyggjuvefurinn. ▼
* http://www.krfi.is Heimasíða KRFÍ.▼
▲Auður Styrkársdóttir (1997). Forspjall í bók J.S. Mill – ''Kúgun kvenna.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.
▲Auður Styrkársdóttir (1998). ''From Feminism to Class Politics.'' Sweden: Umeå University.
▲Bragi Guðmundsson og Gunnar Karlsson (1988). ''Uppnuni nútímans.'' Reykjavík: Mál og Menning.
▲Bríet Bjarnhéðinsdóttir (1997). „Fyrirlestur um hagi og rjettindi kvenna”(flutur árið 1887) í bók J.S. Mill – ''Kúgun kvenna.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.
▲Mill, J.S. (1997). ''Kúgun kvenna.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.
▲Páll Briem (fyrirlestur) (1997). „Um frelsi og menntun kvenna. Sögulegur fyrirlestur" í bók J.S. Mill – ''Kúgun kvenna.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.
▲Sigríður Dúna Kristmundsdóttir (2001). ''Björg – Ævisaga Bjargar C. Þorláksson.'' Reykjavík: JVP Útgáfa.
▲'''Vefsíður'''
▲http://www.briet.is. Kvenhyggjuvefurinn.
▲http://www.krfi.is Heimasíða KRFÍ.
== Ítarefni ==
* [[w:Flokkur:Kvenréttindi á Íslandi|Greinar um kvenréttindi á Íslandi]] (íslenska wikipedia)
* Ævisögur Sigríðar Dúnu Kristmundsdóttur ''Ólafía'' og ''Björg'' segja mjög vel frá þessum tíma í upphafi 20. aldar. Einnig bókin ''Strá í hreiðrið'' sem byggir á bréfaskriftum Bríetar. Hér fyrir neðan hef ég sett inn fleiri bækur og greinar sem fjalla um konur og lýðræði og stöðu kvenna almennt í heiminum. ▼
* Bríet Bjarnhéðinsdóttir (2006). ''Strá í hreiðrið. Bók um Bríeti Bjarnhéðinsdóttur.'' Reykjavík:JPV Útgáfa▼
▲Ævisögur Sigríðar Dúnu Kristmundsdóttur ''Ólafía'' og ''Björg'' segja mjög vel frá þessum tíma í upphafi 20. aldar. Einnig bókin ''Strá í hreiðrið'' sem byggir á bréfaskriftum Bríetar. Hér fyrir neðan hef ég sett inn fleiri bækur og greinar sem fjalla um konur og lýðræði og stöðu kvenna almennt í heiminum.
* Kramnick, M.B. (Introduction) (1975). ''Wollstonecraft, Windication of the Rights of Woman.'' Great Britain: C. Nicholls & Company Ltd.▼
* Locke, J. (1993). ''Ritgerð um ríkisvald.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.▼
▲Bríet Bjarnhéðinsdóttir (2006). ''Strá í hreiðrið. Bók um Bríeti Bjarnhéðinsdóttur.'' Reykjavík:JPV Útgáfa
* Pateman, C. (1988). ''The Sexual Contract.'' Oxford: Polity Press.▼
* Pateman, C. (1989). ''The Disorder of Women: democracy, feminism and political theory.'' California: Stanford Univ. Press.▼
▲Kramnick, M.B. (Introduction) (1975). ''Wollstonecraft, Windication of the Rights of Woman.'' Great Britain: C. Nicholls & Company Ltd.
* Phillips, A. (1991). ''Engendering Democracy.'' Cambridge: Polity Press.▼
* Phillips, A. (1995). ''The Politics of Presence.'' Oxford: Clarendon Press.▼
▲Locke, J. (1993). ''Ritgerð um ríkisvald.'' Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.
* Puwar, Nirmal (2002).
* Sigríður Th. Erlendsdóttir (1993). ''Saga Kvwenréttindafélags Íslands.'' Kvenréttindafélag Íslands: Reykjavík.▼
▲Pateman, C. (1988). ''The Sexual Contract.'' Oxford: Polity Press.
* Sigríður Dúna Kristmundsdóttir (2006). ''Ólafía - Ævisaga Ólafíu Jóhannsdóttur.'' Reykjavík: JVP Útgáfa.▼
* Svanur Kristjánsson og Auður Styrkársdóttir (2001). ''Konur, flokkar og framboð.'' Reykjavík: Háskólaútgáfan.▼
▲Pateman, C. (1989). ''The Disorder of Women: democracy, feminism and political theory.'' California: Stanford Univ. Press.
* Wichterich, C. (2002). ''The Globalized Woman'' (2. prentun). Australia: Spinifex Press▼
* Wollstonecraft, M. (1978). ''Vindication of the Rights of Woman.'' (Ritstj. Miriam Kramnick.) Middlesex: Penguin Bokks Ltd.▼
▲Phillips, A. (1991). ''Engendering Democracy.'' Cambridge: Polity Press.
* Heimasíða Kvennasögusafns Íslands http://kona.bok.hi.is▼
▲Phillips, A. (1995). ''The Politics of Presence.'' Oxford: Clarendon Press.
▲Puwar, Nirmal (2002). Interview with Carole Pateman. The Sexual Contract, women in politics, globalization and citizenship. ''Feminist review'', bls. 123-133.
▲Sigríður Th. Erlendsdóttir (1993). ''Saga Kvwenréttindafélags Íslands.'' Kvenréttindafélag Íslands: Reykjavík.
▲Sigríður Dúna Kristmundsdóttir (2006). ''Ólafía - Ævisaga Ólafíu Jóhannsdóttur.'' Reykjavík: JVP Útgáfa.
▲Svanur Kristjánsson og Auður Styrkársdóttir (2001). ''Konur, flokkar og framboð.'' Reykjavík: Háskólaútgáfan.
▲Wichterich, C. (2002). ''The Globalized Woman'' (2. prentun). Australia: Spinifex Press
▲Wollstonecraft, M. (1978). ''Vindication of the Rights of Woman.'' (Ritstj. Miriam Kramnick.) Middlesex: Penguin Bokks Ltd.
▲Heimasíða Kvennasögusafns Íslands http://kona.bok.hi.is
{{Commons| Category:Women's rights|kvenréttindum}}
|