„Hvít blóðkorn“: Munur á milli breytinga

Höfundur: Gyða Hrönn Einarsdóttir

 

[[w:en:white blood cell|Hvít blóðkorn]] eru einn hluti blóðsins okkar, önnur efni sem eru í blóðinu eru [[w:en:red blood cell|rauð blóðkorn]], [[w:en:platelet|blóðflögur]] og [[w:en:blood plasma|blóðvökvi]]. Hvítu blóðkornin skiptast í margar tegundir og gegna misjöfnum hlutverkum en þau eru meginuppistaðan í [[w:en:immune system|ónæmiskerfi]] líkamans og taka stóran þátt í vörnum líkamans gegn [[w:en:infectious disease|sýkingum]]. Eðlilegur fjöldi hvítra blóðkorna er í kringum 4,0 – 10,5 milljón blóðkorn í einum lítra af blóði en hlutfall hverrar tegundar er misjafnt eftir aldri, sem dæmi um það þá er hlutfall [[w:en:lymphocyte|eitilfrumna]] hærra hjá börnum á aldrinum nýfædd til tveggja ára en hjá eldri börnum og fullorðnum. Hér á eftir fer stutt yfirlit yfir flokkun hvítra blóðkorna og lýsing á helstu hlutverkum þeirra.

[[Mynd:Red White Blood cells.jpg|thumb|300 px|Mynd úr rafeindasmásjá, talið frá vinstri, rautt blóðkorn, blóðflaga og hvítt blóðkorn.]]

 

== Flokkun. ==

 

[[w:en:granulocyte|Kornfrumur]] skiptast í þrjár tegundir sem þroskast allar frá sömu móðurfrumunni. Þær hafa ákveðin sameiginleg einkenni, korn í umfrymi, og þroskast á sama hátt. Það sem aðgreinir þær í útliti er litur kornanna í umfryminu. [[w:en:neutrophil|Dauffrumur/daufkyrningar]] eru ljósar, með litlaust umfrymi og fíngerð, blá eða rauð korn. [[w:en:eosinophil|Sýrufrumur/rauðkyrningar]] eru með grófari, rauð korn og venjulega með tvískiptan kjarna. [[w:en:basophil granulocyte|Basafrumur/lútsækin korn]] eru með mjög gróf, blá korn í umfryminu.

===Útlit.===

Fullþroskaðar [[w:en:Neutrophil|dauffrumur]] eru með skiptan [[w:en:cell nucleus|kjarna]] sem litast blár í [[w:en:blood film|blóðstroki]], [[w:en:cytoplasm|umfrymið]] er að mestu litlaust og þaðan er enska nafnið komið (neutrophil). Í umfryminu er samt að finna korn ýmist blá eða rauð, sem eru þó ekki mjög áberandi. Þessar frumur eru undir venjulegum kringumstæðum á bilinu 25 - 75% af hvítum blóðkornum í blóðstroki. Þegar frumurnar eru ekki alveg fullþroska er kjarninn bjúglaga, ekki orðinn alveg skiptur, og kallast frumurnar þá [[w:en:band cell|stafir]]. Það er eðlilegt að sjá nokkrar slíkar frumur í blóðstroki, yfirleitt undir 5%

== Hnattkjarna átfrumur. ==

[[Mynd:PBMonozyt.jpg|smáæta í blóðstroki]]

===Útlit.===

[[w:en:monocyte|Hnattkjarna átfrumur]] hafa eins og nafnið gefur til kynna hnöttóttan kjarna, ekki skiptan en þó ekki alveg hringlaga. Flestar hnattkjarna átrumurnar eru svipaðar á að líta í [[w:en:blood film|blóðstroki]], þær hafa bláan kjarna, oft svolítið teygðan, jafnvel í fellingum og ljósfjólublátt umfrymi, stundum holótt. Átfrumurnar eru í blóðrásinni í einn til þrjá daga og flytja sig svo út í [[w:en:Tissue (biology)|vefi]]. Í eðlilegu blóðstroki eru hnattkjarna átfrumur oft á bilinu 3-9% af heildarfjölda [[w:en:white blood cell|hvítra blóðkorna]]. Á meðan frumurnar eru í blóðrásinni eru þær oft kallaðar '''smáætur'''. Þegar frumurnar eru komnar í vefina breytast þær í mismunandi tegundir [[w:en:macrophage|'''stóræta''']] eftir staðsetningu vefs.

== Eitilfrumur. ==

[[Mynd:Lymphocyte.jpg|eitilfruma]][[Mynd:Infectious Mononucleosis 3.jpg|190px|virkjaðar eitilfrumur]][[Mynd:Plasmacell.jpg|plasma fruma]]

===Útlit.===

Í [[w:en:blood film|blóðstroki]] eru [[w:en:lymphocyte|eitilfrumur]] með þéttan dökkan, yfirleitt nokkuð hringlaga [[w:en:Cell nucleus|kjarna]] og ljósblátt [[w:en:cytoplasm|umfrymi]]. Í venjulegri eitilfrumu er kjarnin ámóta stór [[w:en:red blood cell|rauðu blóðkorni]], um það bil 7µm í þvermál. Einnig geta þó sést eitilfrumur sem eru með miklu meira umfrymi og teygjast að næstu frumum, kantur umfrymisins er oft dekkri eða jafvel allt umfrymið, þetta eru [[w:en:Reactive lymphocyte|virkjaðar eitilfrumur]] sem geta haft töluvert mismunandi útlit og það er algengt að þeim fjölgi í [[w:en:virus|veirusýkingum]], en það getur einnig sést aukning á þeim við annars konar ástand í líkamanum. Undir eðlilegum kringumstæðum eru eitilfrumur á bilinu 18 - 54% af heildarfjölda hvítra blóðkorna í blóðstroki. [[w:en:B cell|B-eitilfrumur]] geta þroskast í [[w:en:Plasma cell|plasma-frumur]] sem venjulega sjást ekki í blóðstroki, þær hafa sérstakt einkennandi útlit, hliðlægan kjarna og ljósari baug í umfryminu nálægt kjarnanum. Ekki er hægt að greina aðrar eitilfrumur í undirtegundir með blóðstroki, til þess þarf að nota aðrar aðferðir og greina ákveðnar sameindir á yfirborði frumnanna.

Hér á eftir fylgir ganglegur og skemmtilegur orðalisti þar sem ensku heiti frumnanna eru þýdd yfir á íslensku með hjálp orðabanka íslenskrar málstöðvar sem byggir meðal annars á íðorðasafni lækna.

 

 

== Krossapróf: ==

Hér er stutt krossapróf úr námsefninu: [http://elgg.khi.is/gydaeina/files/1470/3456/krossaprofHBK.htm Krossapróf]

 

== Heimildir: ==

Heimildir eru fengnar af ensku wikipedia, úr íðorðasafni lækna og myndir úr wikicommons. Hægt er að nálgast það sem ekki var tengt í greininni á eftirfarandi tenglum: